Rozwój mowy dziecka

Etap rozwoju mowy
Wiek dziecka
Ogólna charakterystyka okresu
Okres melodii
0-1

Jest to faza przygotowawcza w rozwoju mowy. W okresie tym pojawiają się formy wokalne, poprzedzające rozwój mowy właściwej (krzyk, głużenie,  gaworzenie i echolalia), oraz towarzyszące im formy awokalne (mimika , pantomimika), za pomocą których dziecko sygnalizuje swoje niezaspokojone potrzeby biologiczne. W fazie melodii można wyróżnić następujące fazy:

- pierwsze formy komunikacji z matką poprzez krzyk

- miedzy 2 i 3 miesiąca pojawia się glużenie (gruchanie) – charakteryzuje się ono wydawaniem przez dziecko specyficznych dźwięków- samogłosek, spółgłosek, grup samogłoskowych i spółgłoskowych (np. gli, tli, kli, gla, bli, ebw itp.). Gruchanie jest oznaką dobrego samopoczucia, początkowo pojawia się samorzutnie, później zostaje skojarzone z widokiem bliskiej osoby.

- około 6 miesiąca występuje faza gaworzenia, w której dziecko powtarza dźwięki zasłyszane z otoczenia. Na początku tego okresu pojawią się pierwsze sylaby (ma, ta, ba, później ma- ma, ta –ta, ba –ba), które dziecko powtarza wielokrotnie, nie przypisując im jednak jeszcze żadnego znaczenia. Gaworzenie jest swoistym treningiem słuchu, dostarcza dziecku informacji, że odpowiednie ułożenie narządów mowy powoduje wydawanie określonych dźwięków.

- ostatnią fazą w okresie melodii jest faza echolalii, która pojawia się około 10 miesiąca życia. Echolalia polega na powtarzaniu własnych i zasłyszanych słów, które dziecko stopniowo doskonali metodą prób i błędów. Konfrontacja powtarzanych dźwięków z otoczeniem prowadzi stopniowo do rozumienia pierwszych słów (np. mama, baba), które pojawia się zwykle jeszcze  w pierwszym roku życia.

 Okres wyrazu
 1-2

 Po ukończeniu pierwszego roku życia, wraz ze pojawianiem się coraz to nowych doświadczeń w życiu dziecka, następuje znaczący postęp w rozwoju mowy, która staje się narzędziem eksploracji świata. Dziecko rozumie juz wiele słów, wyrażeń i zdań, choć samo nie jest jeszcze w stanie ich wszystkich wypowiedzieć.

Potrafi wypowiadać wszystkie samogłoski z wyjątkiem samogłosek nosowych ą, ę. W tym okresie doskonali się artykulacja spółgłosek: m, p, b, m., t, d, n, k, ś, ć, czasami także ź i dź, zaś pozostałe spółgłoski są zwykle zastępowane łatwiejszymi.

Dziecko upraszcza na ogół grupy spółgłoskowe (np. ciocia- tota), często zdarza się także, że wypowiada jedynie pierwsze sylaby wyrazów lub same końcówki. W tym okresie powstają pierwsze wypowiedzi dwuwyrazowe, np. baba ała (babcia dała).

 Okres zdania
 2-3

 Mowa dziecka podlega dalszemu procesowi doskonalenia. Dziecko zazwyczaj wymawia poprawnie wszystkie samogłoski oraz następujące spółgłoski: wargowe p, b, m, oraz zmiękczone: pi, bi, mi; wargowo - zębowe: f, f, w, wi; środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi; tylnojęzykowe: k, g, ch; przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n; przedniojęzykowo – dziąsłowe: l. W końcowym okresie fazy zdania mogą pojawić się również głoski: przedniojęzykowo - zębowe: s, z, c, dz oraz środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź.

Ważną cecha tego okresu jest fakt, że choć dziecko nie jest jeszcze w stanie poprawnie artykułować wszystkich głosek, to jednak dzięki dobrze wyrobionemu słuchowi fonetycznemu jest świadome, jak dana głoska powinna brzmieć i potrafi wyróżnić ją w wyrazie. W tym czasie nierzadko pojawia się w związku z tym poprawianie mowy dorosłych, którzy zwracając się do dzieci spieszczają wymowę niektórych słów.

W tej fazie dziecko zaczyna posługiwać się zdaniami, które na początku składają się z 2-3 wyrazów i stopniowo stają się coraz bardziej rozbudowane, 4-5 wyrazowe.

 Okres swoistej mowy dziecięcej
 3-7

W okresie mowy swoistej następuje dalszy rozwój umiejętności artykulacyjnych, zasobu słownictwa oraz zdolności budowania zdań złożonych. Mimo tego, mowa dziecka wciąż pozostaje daleka od doskonałości. W fazie tej występuje wiele charakterystycznych błędów, które składają się na charakterystyczny wzorzec swoistej mowy dziecięcej, takie jak: skracanie wyrazów poprzez opuszczanie sylaby początkowej i końcowej (np. komotywa – lokomotywa), przestawianie głosek (np. kordła- kołdra), tworzenie neologizmów poprzez kontaminację (np. zakluczyć – zamknąć drzwi kluczem) lub na podstawie funkcji (np. prasowaczka – żelazko).
Rozwój mowy powinien zakończyć się około 6 – 7 roku życia, choć w niektórych przypadkach okres ten może być nieco dłuższy.

Centrum Rozwoju Dziecka i Rodziny
ul. Karolinki 42, 02-635 Warszawa, tel. (022) 8443464

strony internetowe